Perşembe, Mart 28, 2024
Ana SayfaMizahKaragözKaragöz Kimindir? Nihad Sâmi BANARLI

Karagöz Kimindir? Nihad Sâmi BANARLI

Eşsiz Bir Tiyatro Okulu

Türk Temâşâ san’atının, üzerinde en fazla durulması gereken unsuru Karagöz yâni Hayâl Oyunu’dur. Ki, bu eşsiz tiyatro okulunun birinci özelliği -oyunun ismi, gidişâtı ve mesajı ne olursa olsun- Türkçe’nin doğru kullanılıp kullanılmadığına verilen önemde toplanmıştır, diyebiliriz.

Evet, dünkü Osmanlı toplumunun değişik ırk ve dinlerine mensup unsurların karakterleri ve özellikleri Karagöz Oyunu’nda çok geniş bir parantezde işlenir, fakat, bu özelliklerin ve karakterlerin daha ziyâde Türkçe’yi yanlış telâffuz etmeleri açısından ele alındıkları hemen ön plâna çıkar.

Bu farklı din ve ırklara mensup topluluklar Rum, Yahudi, Kürt, Türk, Arap, Acem, Arnavut vesâire oluşları sebebiyle alaya alınmazlar; daha ziyâde şîveleri, üslûpları bakımından birer mizah unsurudur hepsi de…

Anadolu’da, bir Türk Tiyatrosu’nun, daha XI. asırda, Sultan Birinci Kılıç Arslan zamânında, epik ve satirik bir tiyatro hâlinde başladığı bilinmektedir. İran şâiri Şeyh Ferîdüddîn Attâr’ın (1119 – 1193) Üştürnâme isimli eserinde “Bilgili ve nakkaşlıkta usta, hayâl oyuncusu bir Türk’ün, türlü renklerle süslü sûretler yaparak hayâl oynattığı” hakkında verilen bilgiler, bu bakımdan mânâlıdır.

Karagöz-Hacivat tiplerinin başı çektiği “Hayâl Perdesi”ni geçmişinden, kaynağından, mûsıkîsinden tutun da tasvirlerin ifâde ettiği mânâlara ve bizzat bu oyunun hikmet ve irfan yüklü kurgusuna kadar her cephesiyle inceden inceye didiklemek ve araştırmak, sonra da yeni nesillere aktarmak, anlatmak ve sevdirmek gerek!

Fakat nasıl? Zîra, tamâmen çığırından çıkmış bugünkü Türkçe’nin yürekler acısı hâli ve ne yazık ki bu Türkçe’ye rağbet edenlerin çokluğu bunu başarmaya en büyük engel olarak karşımızdadır.

Anlatılmak İstenen Asıl Tema

Konuşulduğu gibi yazılan ve yazıldığı gibi konuşulan o güzelim Türkçe’miz âdetâ Kafdağı’nın ardına kaçalı çok olmuş… Kâinât’ın, varlıkların birliğini idrâke ve bunu yaşamaya yönelik pırıl pırıl îmânımız kapkara bir taassubun İslâmiyet adı altında insanımıza dayatıldığı günler gelip çatmış; böyle bir toplumda Hayâl Perdesi’ni Müslüman-Türk insanına nasıl anlatır ve nasıl sevdirirsiniz?

Çünkü, Karagöz’le Hacivat’ın deriden ibâret şahıslarında ele alınıp anlatılan asıl tema, şudur:

(… kâinatta bizim bütün gördüklerimiz, yegâne gerçek varlık olan Allah’ın, bir zuhûr âlemi olan bu âlemdeki hayalleridir. Bu geçici varlıklar, tıpkı Karagöz perdesinde görünen hayaller gibi, Büyük Hakîkat’in gölgeleridir. Büyük Hakîkat ise bütün bu geçici hayallerin arkasında, onların vâsıl olmaya çalıştıkları ebedî âlem’dedir.

Karagöz oyunlarının meşhur perde gazelleri’nde, bu görüş, halk rûhunda ibretler uyandıran, hikmetli söyleyişler hâlinde, asırlarca aynı perdede yaşatılmıştır:

Gösterir yüz bin hayâl âlemde sûret perdesi
Şem-i siyretle zıyâlandıkça hikmet perdesi
Perde-i ibret-nümâda zâhiren bir sûretiz
Ârifan mânen bilürler nükte-i ulviyeti

gibi beyitler bunu gösterir.)(1)

Tevhid Îmânı

Bugün, içinde yaşadığımız toplumun böyle ulvî bir gerçekle ilgisi var mıdır? Hayır! İnanç sistemimizden buharlaşıp gitmiştir “tevhid îmânı”! Onun yerine kapkara, kolaycılık kokan; basit ve şekilden ibâret bir din anlayışı gelip oturmuştur. Kendini temizlemek, ahlâken yücelmek ve gerçek birer insan olabilmek gibi gayeler geride kalmıştır, unutulmuştur.

Dindar geçinmek bugünün insanına yetip artmaktadır. Çünkü böylesi kolay ve ucuz işlerdendir, diğerleri ise zor ve pahalıdır fakat işin aslıdır. Ve Karagöz Oyunu, yüksek ve üstün zevklere sâhip bir toplumun ihtiyâcıdır. İncelik sâhibi, edepli insanların kârıdır.

O hâlde, Karagöz’le Hacivat’ın, bu an’anevî ve öz be öz Türk tiyatrosunun, doğduğu büyüdüğü ve zirvelere ulaştığı vatan topraklarında yaşama hakları kalmamış demektir.

Müslümanlığı, kaba saba kimselerin temsîl ettiği,Türk’lüğün neredeyse bir “aşağılanma sebebi” sayıldığı günümüzde hangi “edep” ve hangi incelikten dem vurulabilir? Zâten, karşımızda duran çırılçıplak gerçek de bunu haykırmaktadır.

Sâdece Ramazan aylarında televizyonların birazcık adından bahsettiği ve son derece dar mânâda icrâ-yı san’at edebilen günümüz Hayâlîleri’nin hâli nedir? Hayâl Perdesi’ne ihtiyaç duyulduğunu söyleyebilir misiniz?

İşin bu hazin tarafı çok daha ayrı ve uzun uzadıya kurcalanması gereken bir konudur. Ve biz Türkler Karagöz’e bigâne olduğumuz; diğer değerlerimize yaptığımız gibi ona da sâhip çıkmadığımız için değil midir Yunanlılar’ın onu sâhiplenmesi, patent almaya kalkışmaları?

Karagöz Oyunu’yla ilgili olarak birkaç rivâyet söz konusudur. Onu, Çinliler’e veyâ Hintliler’e mâl eden iki rivâyetin de bizdeki Hayâl Perdesi’iyle hiçbir ilgisi yoktur ve doğruluk dereceleri ne olursa olsun bu rivâyetler Karagöz’le Hacivat’ın Müslüman-Türk’lüğüne gölge düşüremez.

Çin ve Hind kültüründeki hayâl oyunları, bizdeki gibi çok yüksek fikirlere hizmet eden; derinliği ve genişliği olan bir şey değildir. Yalnızca bâzı hâtıraları yaşatmaya yönelik ve sırf eğlence amaçlı oyunlardır.

Ayrıca, bu söylentiler arasında Batı’ya dâir herhangi bir rivâyet bile yoktur. Karagöz söz konusu olduğunda Batı kültürüne mensup milletler zâten sadet dışıdır.

Hâlâ “teslis batağı”ndan kurtulamamış Batı dünyâsının, Karagöz Oyunu’ndaki ana tema olan “tevhid inancı”nı (bu benim malım) diye benimsemesi komik, gülünç ve acınacak bir ruh hastalığının tezâhürü diye vasıflandırılabilir. Yunanlılar’ın da aynı târihî hastalıkla Karagöz’ü kendilerine mâl etmeye çalıştıkları mâlûmdur.

Sonuç Olarak

Gelelim bu konudaki Türk rivâyetine…

(Buna göre, Sultan Orhan, Bursa’daki câmiini yaptırırken Karagöz’le Hacivad, bu inşaatta amele olarak çalışıyorlarmış. Fakat bu iki amele, o kadar komik hikâyeler anlatıp öyle güldürücü bir meddahlık yapıyorlarmış ki öteki işçiler, onları dinlemek ve seyretmekten işlerini yürütemez olmuşlar.

Câmi inşaatının bir türlü ilerlemediğine dikkat eden hükümdar, hâdisenin sebebini öğrenince hiddetlenmiş, Karagöz’le Hacivad’ın îdamlarını emretmiş.

Fakat, az sonra bu yaptığına pişman olmuş, büyük üzüntü duymuş, o zaman Şeyh Küşterî isimli, panteist bir sanatkâr, pâdişahın üzüntüsünü gidermek için, Karagöz’le Hacivad’ın hayâllerini beyaz perdeye aksettirerek hem onu avutmaya muvaffak olmuş hem de Karagöz Oyunu’nun Türkiye’de mûcidi olmuş.

Karagöz Oyunu’nun bir beyaz perdeden ibâret sahnesine, Türkiye’de Şeyh Küşterî Meydanı denilmesi de bu hâtıranın ifâdesidir.) (2)

Asırlar boyu, severek benimsediği İslâmiyet’i en iyi anlayan ve yaşayan Türk, hâlâ daha dünyâda temsîl ettiği Müslümanlıkla -her şeye rağmen- tartışılamayacak konumdadır. Anadolu Müslümanlığı’nın dünyâda bir eşi ve benzeri yoktur.

Aynı şekilde, bu büyük milletin evlâtları Hayâl Oyunu’nu da benzersiz güzellikte ve dâimâ zirvede ele almış, kullanmış; insanları eğitmiştir. Bu oyunun kökleri Çin’e dayanmaktadır diyenler haklı olsa ne olur, olmasa ne olur?

Velev ki öyledir, “İlim, Çin’de bile olsa onu alınız,” buyuran bizim Peygamberimiz değil midir? Bundan dolayı bizim herhangi bir kompleksimiz yoktur ve olamaz!

Türk’ün baklavasına, Nasreddin Hoca’sına, Karagöz’üne sâhip çıkma kompleksine bel bağlayanlara karşı ise mutlaka karşı koyma kompleksimiz olmalıdır. Bunun adına da kompleks değil, Türk milliyetçiliği demek doğru olur.

(1) Nihad Sâmi BANARLI – Karagöz, Muhittin SEVİLEN/Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990, Sayfa:3

(2) Nihad Sâmi BANARLI -Aynı Eser

Önceki İçerik
Sonraki İçerik
Rıza Tekin UĞUREL
Rıza Tekin UĞURELhttps://www.dertlidolap.com
..1987 yılında kurulan Kütahya Aydınlar Ocağı Derne­ği başkanlığını uzun yıllar yürüten Uğurel, hâlen (KÜMAKSAD) Kütahya Mevlânâ Araştırma Kültür San'at Derneği'nin de başkanı olarak mûsikî, kültür ve san'at faaliyetlerini sürdürmektedir.
RELATED ARTICLES

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

- Advertisment -

Most Popular

Recent Comments

İsim (gerekli) Açık Birlik ve Can-Hz.MEVLÂNÂ
Esat ANIK Açık Heykelkondu
zeki Açık Hikmetler 24
İsim (gerekli) Açık Ermeni Soykırımı İftiraları-1
mehmetvelit yurt Açık Ermeni Soykırımı İftiraları-1
İsim (gerekli) Açık Ermeni Soykırımı İftiraları-1
İsim (gerekli) Açık Ermeni Soykırımı İftiraları-2
hakan altınkaynak Açık Ermeni Soykırımı İftiraları-2
İsim (gerekli) Açık Hissetmeniz Yeterli! Adam Olun, Adam!
İsim (gerekli) Açık Tezekten terazi
İsim (gerekli) Açık Tezekten terazi
MEHMET KEÇECİ Açık Kenan Rifai’nin Hayatı
idris baser Açık Anneler günü-Sâmiha Ayverdi
hanende1453 Açık Meyveli Ağaç
kececi Açık Kabukta Kalmak-2
hanende1453 Açık Ateş, Hamur ve Nohut
kececi Açık Ateş, Hamur ve Nohut
S.Çağırıcı Açık Seyyid Seyfullah
Leb-Lebî Açık Aşk Şarabı İçiyorum
Leb-Lebî Açık Yaşayan Ölü-1
Leb-Lebî Açık Vehbi’nin Kerrâkesi
Leb-Lebî Açık Bir
Leb-Lebî Açık Vesaire Vesâire vesâire…
Leb-Lebî Açık Akıbet Ne’ola?
kececi Açık Akıbet Ne’ola?
kececi Açık Emrehan Küey
Leb-Lebî Açık Hırka
fakiradem Açık Ne Bilsinler
fakiradem Açık Ne Bilsinler
Leb-Lebî Açık Ey Kul!
fakiradem Açık Belki?!
fakiradem Açık Kayık – Ârif Nihat ASYA
fakiradem Açık Kulak Misafiri
Leb-Lebî Açık Kebir’den
Leb-Lebî Açık Huzur Buldum
fakiradem Açık Huzur Buldum
Leb-Lebî Açık İşte, Olanca Sırrım
ozlem_yesil Açık Aşk Budur-1 Sâmiha AYVERDİ
kececi Açık Biz ve Onlar Metternich
Leb-Lebî Açık Flaş Flaş Flaş
kececi Açık Platonik Aşk
fakiradem Açık Dilenci
Leb-Lebî Açık Er Kişi
Leb-Lebî Açık Taşlanan Adam
Leb-Lebî Açık Anlayışlı Adam
fakiradem Açık Mektup
Leb-Lebî Açık Mektup
Leb-Lebî Açık Dervişin Dileği
fakiradem Açık Ahenk
fakiradem Açık Zamanın Sesi
Leb-Lebî Açık Yolculuk
fakiradem Açık İzler
Ergun Açık Konuşmak
fakiradem Açık Konuşmak
Leb-Lebî Açık Konuşmak
fakiradem Açık Oruç, aç kalmak mıdır?
Leb-Lebî Açık Vermek
Leb-Lebî Açık Al Sana Açılım
Leb-Lebî Açık Ofli Hoca 5
kececi Açık Su, Sevgili!
fakiradem Açık Perdeler…perdeler..
fakiradem Açık Perdeler…perdeler..
Leb-Lebî Açık Perdeler…perdeler..
fakiradem Açık Mürit ve Murat
Leb-Lebî Açık Mürit ve Murat
Leb-Lebî Açık İbrahim Gülşeni
Leb-Lebî Açık Putperest
Leb-Lebî Açık Bir Elif Çekti
Leb-Lebî Açık Adam Sende-Nasreddin Hoca
Leb-Lebî Açık Asıl Şeyh Kim?
kececi Açık Asıl Şeyh Kim?
hanende1453 Açık Eski Yazı
fakir Açık Çin’in Pis İşleri
andelib Açık Temel Taşları
kececi Açık O ve Şaka
kececi Açık Ahmaklık
kececi Açık Seçmeler-İsmet Binark
kececi Açık Köle
fakiradem Açık İbret-Fâtih Sultan Mehmet
kececi Açık Kendime Mektuplar-6
hanende1453 Açık Ciğer Kanı
kececi Açık Hoca
kececi Açık Kendime Mektuplar-4
deep3636 Açık Şeytan Bunun Neresinde?
error: Muhtevâ korumalıdır!