Sibirya’dan yeni gelen arkadaşlardan birkaç kişi getirmek üzere Taşkent’e gittim. Birkaç kaymakam ve albay vardı. Bu kodamanlar gelmek istemediler.
Genç mülâzımlardan/subaylardan Necmeddin, Ali Rıza ve Tevfik Beyleri iknâ ederek, berâberce Semerkand’a geldik. Bunları tâkîben üç arkadaş daha geldi.
Daha sonra Yüzbaşı Hamdi, Yüzbaşı Ali Gâlip, Erkân-ı Harp Kaymakamı Nuri Beyler geldiler. Semerkand’da bir orta mektep, bir muallim mektebi ve “Altay Derneği” adlı bir izci oymağı ile bir bando teşkîl ettik.
Maarif sahasında çalışmalarımız devam ederken, Taşkent’teki İttihad ve Terakkî Cemiyeti merkezinin tensibi ile İstanbul’a, Miyan Büzürg Han’ın riyâsetinde üç kişilik bir heyet gönderildi. Türkistan’ın Türkiye’ye ilhak/bağlanma, katılma kararına âit mazbatayı Sadrâzam Tal’at Paşa’ya takdim eylediler.
O sıralarda Bakü’yü işgal etmiş olan Türk ordusunun, Hazar Denizi’nin karşı sâhiline geçmesi bir gün meselesi idi.
Talat ve Enver Paşa’lar heyetimize ciddi alâka göstermiş ve Türkistan’da çalışan arkadaşlara teşekkür mektubu göndermiş, bu şekilde vazifeye devam etmemizi tavsiye ederek, pek yakında Ordumuzun Hazar Denizi’nin karşı sâhiline geçerek, Türkistan’ı işgal edeceğini müjdelemişlerdi.
Maalesef bu ümit bir serap gibi söndü. Az aman sonra Almanlar mağlûp olmuş, Türk ordusu da Bakü’den çekilmişti.
Fakat biz, başladığımız işi yarıda bırakamazdık. Eserimizi tamamlamak mecburiyetindeydik. Ben, Semerkand’da faaliyetimi günden güne geliştiriyordum.
TÜRKİSTAN ŞEHİRLERİ VE SEMERKAND
Türkistan, gerçekten başlı başına canlı bir Türk târihidir. Ruslar Uluğ Türkistan’ı; Sırderya, Hazar Ötesi, Fergana, Yedisu, Semerkand nâmıyla beğ vilâyete ayırmışlardır. Sırderya Vilâyetinin merkezi Taşkent’tir. Akmescit, Gazâlî, Çimkent başlıca şehirleridir.
Fergana vilâyetinin merkezi Hokant şehri olup, Sim, Mergelan, Nemengân, Endican, Öş; ikinci derece şehirleridir.
Hazar Ötesi vilâyetinin merkezi, Semerkand şehridir. Çizak, Kette Korgan, Hocent, Uratepe ikinci derece şehirleridir.
Yedisu vilâyetinin merkezi Almaata şehridir. Tokmak, ikinci derece şehridir.
