(CİHANDA kim îtibar sâhibi olur, bilir misin?
Tehlikeden korkusu olmayan!
Bu devran, insana pek az vefâ gösterir, onda cefâ vardır; muhabbetle işi yoktur.
Acı günlerinde sana dert ortağı olanı, sevinçli gününde de mutlaka ara! Nîmet günlerinde bir kimseye iyilik edersen o da sana mihnet günlerinde yardıma koşar.
Allah’dan bir devlet bulduğun zaman, onun saâdeti sırasında dostlarından ayrılma! Hele senin için gam çekmiş olanları, sevinç gününde de sevinç ortağı et!
Ey babasının canı evlât! Allah’ı bilmek için O’nun hakkında bilgi edin. Gönlünde Tanrı bilgisi hâsıl olmayan kimse, aslâ murâdına eremedi. Allah’ını bilen kişi, Beka’yı Fenâ mertebesinde görür.
(Ferîdeddîn-i Attar, Mantûkuttayr isimli eserinde Allah hakkında gerçek bilgiye erebilmek için şu 7 merhaleden geçmek gerektiğini söyler: 1-Talep, 2-Aşk, 3-Mârifet, 4-İstiğna, 5-Tevhîd, 6-Hayret, 7-Fark ve Fenâ.)
Ârif olmayan, diri değildir. Allah’a yakınlık şerefine de lâyık değildir. Mâdem ki kendi nefsini O’na muhabbetin dolayısıyla biliyorsun; Allah’ı da ihsanlarıyla tanı! Ârif, Hakk’ı tanıyan kişidir. Ârif olmayan, insan cinsinden değildir. Ârifin gönlünde muhabbet ve vefa vardır. O’nun işi, Allah’ını övmek ve şükretmektir.
Allah’ın mârifet verdiği kimsenin gönlünde Hak’dan başka bir şey yoktur. Ârif katında dünyânın hiçbir değeri yoktur; belki kendi varlığı bile gözünde değildir. Mârifet rütbesi, Allah’da tam olmaktır. Fânî olmayan, nasıl ârif olabilir? Ârif, dünya ve ahretten el çekmiştir.
Allah’dan gayrı olan her şeyden uzaktır. Ârifin gâyesi, Allah’a ulaşmaktır. Bundan dolayıdır ki o, mutlak olarak kendi benliğinden geçmiş bir hâldedir. Bu cihan neye benzer, söyleyeyim mi? İnsanın rüyâda gördüğü şeylere…
Uykudan uyandığı zaman gördüğü rüyâdan hiçbir şey kalmaz. Bir dirinin düşüp ölmesi de böyledir. Cihandan giderken kendisi için hiçbir şey götürmez. Her kimin iyi ameli varsa, âhiret yolunda yoldaş, odur. Bu cihanı, dâima kocasının karşısında süslenen güzel yüzlü bir kadın bil!
İnsanı kucağında besler ama sayısız cilveler, acılar çektirir. Bir gün kocasını uyumuş bulunca, şüphesiz hemen onun canına kasteder. Ey hüner sâhibi azîz; Bu aldatıcı sevgiliden sakınmak da sana düşer.)
Ferîdeddin Attar